کد خبر: ۱۰۴۸۸۳
۴۴۲۸ بازدید
۳۲ دیدگاه (۲۸ تایید شده)

واژگان ترکی در زبان فارسی دری

۱۳۹۹/۱۲/۲۲
۲۰:۲۴

 

زبان هایی که در مناطق دارای مرزهای جغرافیایی مشترک و یا همجوار هستند، از همدیگر واژه هایی را به عاریت می گیرند و گاه تشخیص این که کدامیک از دیگری گرفته شده است دشوار است. 

واژه های مشترک زیادی بین زبان ترکی آذری و فارسی رد و بدل شده است که فهرست آن در منابع مختلف قابل دستیابی است و بخش عمده آنها (از ترکی آذربایجانی به فارسی) توسط مهندس محمدصادق نایبی گردآوری و منتشر شده است. 

دری (فارسی دری) زبانی است که شباهت بسیاری به فارسی ایرانی داشته و در کشور افغانستان با گویش های مختلف صحبت می شود. هر چند زبان نوشتاری کشور ایران و افغانستان تا حد بسیار زیادی مشابهت دارد اما در محاوره تفاوت ها بیشتر خود را نمایان می سازد. 

عجیب این که واژه های وجود دارند که مختص آذری زبانان بوده و بدون ورود به فارسی ایرانی، در زبان دری استفاده می شوند که احتمال ورود این واژه ها از قسمت های ترک نشین چین یا ازبکستان را متصور می سازد که نیاز به مطالعه بیشتری را طلب می کند. 

در زیر تعدادی از آنها آورده شده است. 

دری           فارسی             آذری

=====================================

اشپلاق       سوت               ایشپلاخ/ایشپیلاق

باجناغ (باجه) باجناق           باجناق

بوش         خالی               بُش

پشَک        گربه              پیشیک

توی         عروسی             توی

چقوری     چاله                چقور

چوندیک   نیشگون           چیمدیک

داش       سنگ               داش

دَستَرخوان    سفره            دسترخان

صَبا        فردا                 صاباح

قات           تا                  قات

قاش      ابرو                  قاش

قایم       محکم              قییم/ قاییم

قبراق       چالاک              قوراق قبراق

غبرغه          دنده              قابیرقا/قبیرقه

قَرَه            سیاه              قره / قارا

قول        زیر بغل             قل (بازو)

قَیماق     سرشیر              قیماق 

قَی نانَه  مادرزن               قی نه نه 

مال      گاو و گوسفند       مال

یازنَه      داماد                 یزنه 

 

از صاحبنظران تقاضا دارم تصحیح بفرمایند و از خوانندگان محترم درخواست می شود در صورتی که نمونه های بیشتری سراغ دارند، در کامنت ها به آن اشاره کنند تا این فهرست تکمیل تر شود.

 

 

کانال تلگرامی صدای میانه اشتراک‌گذاری مستقیم این مطلب در تلگرام

نظر شما

۰۱/۴/۲۴ ۱۸:۲۱

ممنون شما دوست عزیز ازینکه کلمات مشابه میان لسان های مردم افغانستان، ایران و آذری را در سایت تان به اشتراک گذاشتید. خیلی عالی بود دم تان گرم!
زنده باد مردم ایران و افغانستان!
🇦🇫💓🇮🇷 🇦🇫💓🇮🇷
🇦🇫💓🇮🇷 🇦🇫💓🇮🇷
🇦🇫💓🇮🇷

۹۹/۱۲/۳۰ ۲۱:۱۷

جانیمسوز ایلک فرصتده دیرم. چوخ ساغولوز. بایراموزدا مبارک

۹۹/۱۲/۳۰ ۱۸:۵۱

تشکر از اظهار نظرتان ولی بهتر است اشاره کنین که این نظر شخصی شما است. اگر در این زمینه منبعی هست ارائه می دادید بهتر بود. 

هر چند عرض می کنم واقعا به بحث ما ارتباطی نداره. 

ممنون باز هم از شما. 

۹۹/۱۲/۳۰ ۱۶:۱۵

آقای جمشیدی من بیر نظر وردیم. اما دوسلار باشکا دوشوندولر.فقط ددیم هچ بیری سی دیل دییلر. والسلام. گدون دالینا توشون. ساتقین یا آیری شی لازم دییر دی. یاشا کیشی . بیردنه سن. مکمل سن. عشق اولسون

۹۹/۱۲/۳۰ ۱۵:۱۱

با سلام. 

موضوع این پست خیلی مشخص است و خیلی ممنون خواهم بود اگر دوستان در مورد همین موضوع مورد بحث، اطلاعات تکمیلی ارائه دهند. برخی بحث های کلیشه ای اختلاف برانگیز جایش حداقل اینجا نیست. 

این که ترکی و فارسی و عربی و ... زبان است یا نیست در حیطه و تخصص بحثی که ارائه شده نمی باشد. 

۹۹/۱۲/۳۰ ۱۳:۳۱

دیع بیلرسن ساتقینلیغ یانی نه؟؟؟؟؟؟ یالان شیه گوونمغی اوزه افتخار بیلمه. منده سنن بش بتر تورکم داها دا چوخ اما سن عقده ای سن. اشیدیب اینانیبسان. گورمه میشیخ دیل باش اوجالیخ یارادا؟؟؟؟ دیل فقط تانینماخ اوچوندی. گوونمغی یوخدی. اما ددیم دیل دییر بلکه یدیش دی

۹۹/۱۲/۳۰ ۰۸:۲۰

کوردها یهودیان سوری آواره و کوچانده شده در ایران هستند. کردی زبان ندارد.
منی سوادسیز خطاب المه. مدرکیمده هاموزدان یوخاریدی رشته دانشگاهیمدا بودی. اما محققم، معتقد دیرم. چوخ شی لر وار دمگه اما بوش ور گتسین

۹۹/۱۲/۲۹ ۰۰:۳۹

بولار ساتیلیبلار هچ ایش گورمک اولماز

۹۹/۱۲/۲۹ ۰۰:۳۷

چوخ تاسف کی بعض انسانلار بوردا انا دیلین باشارمیر امما گلیر اذربایجان تورک دیلینین مهندیسی اولور نه دانیشا بیلیر نه ده اوخویا بیلیر نه ده یازا بیلیر هله هله بیلمیر کی اذری اددا دیل یوخدی بیز اذربایجان تورکویوخ حیف بو کانالدا ساتقین چوخدو

۹۹/۱۲/۲۷ ۱۷:۳۳

ممنونم از شما. برای جمع آوری این واژه ها کمک بزرگی بود. تشکر می کنم.

 

۹۹/۱۲/۲۷ ۰۹:۲۸

واژه، قچاق، باضمه روی أ بمعنی زیرک و تکه بمعنی بز نر و توز بمعنی گرد وخاک از افغانی‌ها شنیدم

۹۹/۱۲/۲۶ ۱۹:۵۹

این کسانی که به کامنت شما منفی دادن همان هایی هستند که اگر در مسکو و تهران باران بگیرد در میانا و آذربایجان بالای سرشان چتر می گیرند.
کسی که زبان ما را آذرزی می داند یا نسبت به موضوع آگاهی ندارد و یا اینکه همچون این روس و فارس پرستان نسبت به ترکی کینه و نفرت دارد.
مگر از پدربزرگها و مادربزرگها کسی را می شناسیم که خود را "آذری" بداند؟

۹۹/۱۲/۲۶ ۱۹:۵۵

شما به احتمال زیاد زبانتان کردی است. از نظر کردها ترکی و فارسی زبان محسوب نمی شود!!! خخخخخ

۹۹/۱۲/۲۵ ۱۳:۴۱

رفیق عرب زبان ما مطمئنا ترکی نمی دانند و الا با آهنگ سکینه دای قیزی عربی می رقصیدن. اون موقع می توانستند غنای زبان ترکی را درک کنند. چطور می شود زبان تلخ عربی را با زبان های با حلاوت ترکی و فارسی مقایسه کرد.

۹۹/۱۲/۲۵ ۱۰:۲۴

خب من اولا متوجه اینکه چرا فارسی و ترکی رو یکی در نظر میگیرید نمیشم. اینکه به فرض فارسی کاستی هایی داره به ترکی چه ربطی داره؟ ثانیا اینکه بگیم چون تو فلان زبان داره از کلمات فلان زبان استفاده میشه پس این زبان ناقصه هم درست نیست. خیلی کلمات به مرور زمان از بین میرن و دیگه استفاده نمیشن یا از معادلشون به زبان های دیگه استفاده میشه. مثلا کلمه ای مثل قالخان تو ترکی ممکنه دیگه هیچوقت در آینده استفاده نشه و به مرور فراموش شه، آیا این به اون معناست که ترکی از خلق کلمه واسه فلان چیز عاجز بوده؟ یا در کلمات انتزاعی، مثلا چون نسل جدید بجای بویاماق میگیم رهله‌مق (رنگ ائله‌مق) یعنی ترکی عاجز بوده از ساخت فعل رفته از زبان دیگه رنگ کردن رو قرض گرفته؟

۹۹/۱۲/۲۴ ۱۴:۵۶

از صدا کلمه سازی شد زبان؟؟؟؟؟؟// از لحاظ زبانشناسی بهش میگن onomatopoeia.ولی منظورم اینست که مثلا زیر ساخت کلمه زایی ندارند. مثلا میگیم خوردن. هرچند خوردن فعل هست ولی زیر ساختش دیگه فارسی یا ترکی نیست. مثلا غذا .= غذا خوردن. و صداها نمونه دیگر. یعنی ایندو بظاهر زبان ژرف ساخت ندارند. نمونه: استعمال دخانیات اکیدا ممنوع. تمامی کلمات ذکر شده عربی است. ولی اگر از عرب زبان سوال کنی معنی جمله چیست متوجه نمیشه. به این دلیل که اومدیم و جمله بالارا بومی سازی کردیم. ظاهرا اعراب میگن لا دخین. پس نتیجه گیری اینه که از زبان قدرتمند منطقه یدیشها کلمه میگیرن و بومی سازی میکنن. خیلی از کلمات ترکی یا عربی هستن و یا روسی. دقت کنید که ما با concrete words ها کاری نداریم. با کلمات انتزاعی کار داریم که هر دو عاجز از خلق کلمه هستند و پناه به عربی میبرند.

۹۹/۱۲/۲۴ ۰۹:۴۰

منظور از اینکه این زبان ها productivity ندارند چیست؟ اگر منظور قابلیت خلق کلمات جدید است که فکر نمیکنم زبانی در دنیا به اندازه ترکی productivity داشته باشد! حتی در ترکی میتوان از هر صدایی که می شنوید مصدر بسازید و از آن مصدر هر اسم فاعل و مفعول و مکان و ... که میخواهید بگیرید. مثلا اگر صدای ضربه زدن به چوب تاق تاق باشد، ده ها کلمه مثل تاققیلتی، تاققیللادان، تاققیللیان و ... می توان از آن ساخت.

۹۹/۱۲/۲۴ ۰۷:۱۸

دسترخان،یا دستارخوان،فارسی وترکیبی اضافی است که جای مضاف ومضاف الیه مقلوب شده دستار همان دستار فارسی است چفیه،شال،دستمال پارچه ای، خوان به معنی سفره،ودرمجموع به معنی پارچه ای که به جای سفره استفاده می شود،به دلیل تسریع در تلفظ وسهولت وروانی ادای لفظ الف دستار به فتحه تعلیل شده.

۹۹/۱۲/۲۳ ۱۵:۵۴

قارا در ترکی بمعنای بزرگ و وسیع و برتر است. مثلا قارا چمن قارا داغ قارا باغ

۹۹/۱۲/۲۳ ۱۵:۰۶

نه فارسی و نه ترکی زبان نامیده نمیشوند. بلکه اینها یدیشهای این منطقه هستند. که از زبان قدرتمند منطقه کلمه میگیرند و د قالب ذهنیتهای خودشان ان کلمه را بومی سازی میکنند. به فرض مثال یدیشهای فارسی و ترکی از زبان قدرتمند عربی کلمات فراوان به قرض گرفته اند و در زبان تصنعی خود جای داده اند. زبان دارای 6 عنصر هست. که اگر یکی از اینها نباشد زبان نیست. مثلا عنصر productivity نه در ترکی و نه در فارسی وجود ندارد. بنابرین خیلی بعیییییید بنظر میرسد ایندو زبان باشند

۹۹/۱۲/۲۳ ۱۱:۳۱

تشکر از تذکرتان. حتما اصلاح می شود.

۹۹/۱۲/۲۳ ۱۱:۲۷

تشکر از اظهار نظر ارزشمند شما.

نکات آموزنده ای بود و در متن اصلاح می کنم.

باز هم تشکر می کنم. 

۹۹/۱۲/۲۳ ۰۸:۴۷

زبان آذری نداریم لطفا اصلاح بفرمایید زبان ما ترکی آذری و زبان دیگر ملل بنام ترکی استانبولی یا ترکی ازبکی یا .... شناخته می شوند.

۹۹/۱۲/۲۳ ۰۸:۳۲

با سلام و تشکر ، جسارتا ««قل »»در زبان فارسی بمعنای دست نیست بلکه به معنای بازو است ضمنا ««مال»» در زبان آذری به کل خانواده اعم از گاو و گاومیش و گوساله و...اطلاق میشود و معمولا «« قارا مال»» می گویند البته در اینجا منظور از قارا به معنای سیاه نیست بلکه قارا مال کلا اسم این گروه میباشد مستحضر هستید که زبان آذری یا ترکی خودمان خیلی زبان بسیط و گسترده ای هست مثلا در همین یک مورد فارسی زبانان فقط کلمه گاو را دارند و خیلی فراتر بروند برای تفکیک لفظ گاو نر و گاو ماده را مورداستفاده قرار می دهند ولی ما به گاو نر اوکوز و به گاو ماده اینک و به گوساله از بدو تولد تا یک سالگی بیزو و در دو سالگی دانا و در سال سوم به جنس نر جونگه و به جنس ماده دووه یا تونگی ( در اصطلاحات محلی فرق می کند ) و در سال چهارم که بالع می شوند به جنس ماده اینک و به جنس نر اوکوز اطلاق میکنیم . موفق باشید.

۹۹/۱۲/۲۳ ۰۰:۱۷

دستت درد نکنه احمد جان. 

بفرست اضافه می کنم به اینا. 

۹۹/۱۲/۲۲ ۲۳:۴۱

ممنون دکتر جان. گویش زبان اذری از گویش ترکی استانبولی قدیمی تر است. حتی مناطق مرزی کشور ترکیه ۹۰درصد با گویش اذری صحبت میکنند. ولی مشابه زبان اذری به زبان دری را تایید میکنم و میدانم. احتمالا بعد از حمله مغول به ایران و زندگی کردن انها در ایران و ترکیه و افعانستان و ... کلمات مشابه زیادی وجود دارد. در گویش زبانهای اذری و ترکمنی و مغولی و ازبکی و قزاقی و ...کلمات مشابه زیاد داریم که بعدا میفرستم.

۹۹/۱۲/۲۲ ۲۱:۴۲

ممنون از نظر کارشناسی تان مهندس. 

واقعیت این است که در مورد مبدا این واژه ها صاحبنظر نیستم ولی وقتی آنها را با دوستان ترک زبان ترکیه ای چک می کنم، اغلب این واژه ها برای آنها نامفهوم است. به این دلیل عمده تصور من این است که این واژه ها با هر مبدأی، از زبان ترکی آذربایجانی و یا ممکن است به قول شما از ترک زبانان چین و یا حتی ازبک ها باشد. به هر حال به لحاظ فنی نمی توانم اظهار نظری داشته باشم و تنها به انعکاس تجربیات مشاهده ای و میدانی و البته با احتیاط بسنده می کنم.

۹۹/۱۲/۲۲ ۲۱:۰۸

ممنونم دکتر از ذکر خیرتان و ممنونم از انتشار این یافته ها. در مورد این جمله تان که "عجیب این که واژه های وجود دارند که مختص آذری زبانان بوده و بدون ورود به فارسی ایرانی، در زبان دری استفاده می شوند" لازم به توضیح است که ورود واژگان ترکی به دری یا افغانی یا هندی و چینی، نباید تصور شما از مبدأ ترکی، "آذربایجان" باشد. ترکان از شرقی ترین نقاط آسیا تا مرکز اروپا گسترده اند و تأثیرپذیری زبان دری از ترکی، در واقع از ترکی چین یا آسیای شرقی بوده نه آذربایجان. سهم آذربایجان از ترکی بسیار اندک است. خود شما مستحضرید که در زبانهای ژاپنی یا چینی یا هندی، واژگان بسیار زیادی از ترکی وجود دارد که هیچ تأثیری از آذربایجان نداشته اند. تمام اطراف افغانستان را ترکان گرفته اند. خود چین دو برابر تا سه برابر جمعیت افغانستان، ترک زبان دارد که در قارا قوم، ینی بالیق، بِش بالیق و ... ساکنند.

اخبار روز