دوباره با آمدن فروردین با طراوت، دنبلان های زیبا، جذاب و خوشمزه از راه رسیدند و شنیده ها حاکی است امسال هم سالی مملو از دنبلان مثل سال قبل خواهیم داشت. هر چند قدیمی ترها می گویند معمولاً دنبلان ها را چند سال یک بار به فراوانی می توان یافت. دو سال پشت سر هم فراوانی دنبلان بعید است. میانه هم مثل سایر شهرهای آذربایجان یکی از شهرهایی است که به داشتن دنبلان هایی پرخاصیت و خوشمزه می بالد و همه ساله مردم برای یافتن این موجودات پرطرفدار به دشت و بیابان روی می آورند.
همین علاقه و اشتیاق به دنبلان سبب شده که افراد برای شناخت بیشتر، سوال هایی را به طور مکرر مطرح نموده و به دنبال آشنایی بیشتر با آنها باشند که برخی از این سوالات را با پاسخ شان در زیر آورده ام، امیدوارم مفید باشد:
سوال 1) رابطه این دنبلان با دنبلان گوسفندی چیست؟
هیچ رابطه ای بین این دو وجود ندارد و تشابه اسمی آنها کاملاً تصادفی است. واژه دنبلان در واقع دارای ریشه ترکی (donbalan) و از مصدر دنبالماخ Donbalmax به معنی برجسته شدن، یک صفت فاعلی است که از بن فعل (دنبال) + پسوند فاعل ساز "آن" ساخته شده است. به این دلیل به این قارچ دنبالان (برجسته) گفته می شود که با رشد و فشاری که متعاقب آن به خاک وارد می کند، زمین را در جایی که قرار دارد برآمده و برجسته می کند.
سوال 2) آیا دنبلان نوعی گیاه بدون ریشه است؟
خیر، دنبلان نوعی قارچ به حساب می آید. برخلاف تصور قدیم که قارچ ها را به گیاهان نزدیک تر می دانستند، مطالعات اخیر نشان داده است که قارچ ها قرابت بیشتری با جانوران دارند تا گیاهان.
سوال 3) آیا رابطه ای بین ظهور این قارچ ها و رعد و برق وجود دارد؟
ظاهراً بله. رعد و برق سبب آزاد شدن برخی عناصر غذایی به ویژه نیتروژن در خاک می شود که برای باروری قارچ ضروری است و از این جهت می تواند در ظهور و فراوانی دنبلان نقش آفرین باشد. باران های بهاری هم مسلماً در رشد و باروری دنبلان ها نقش تعیین کننده ای دارند.
سوال 4) آیا رابطه ای بین دنبلان و برخی گیاهان وجود دارد؟
اساساً دنبلان یک قارچ همزیست با گیاهان بوده و بدون حضور گیاه قادر به حیات نیست. بنابراین در جایی که پوشش گیاهی نیست دنبال دنبلان هم نگردید. رابطه بین گیاه و دنبلان کاملاً اختصاصی است به این معنی که یک نوع دنبلان با یک یا چند گونه گیاه می تواند رابطه همزیستی برقرار کند به این دلیل برخی گیاهان می توانند نشانه هایی از حضور دنبلان هایی از نوع خاص باشند.
سوال 5) کجاها دنبال دنبلان بگردیم
آن چه مسلم است تجربه ساکنان بومی یک منطقه بهترین راهنما برای یافتن دنبلان هاست ولی به طور کلی، دنبلان ها را در زمین های بکر غیر زراعی و خاک های مرطوب آهکی و سبک (غیررسی) دامنه کوهستان ها میتوان یافت. زمین در جایی که دنبلان ها قرار دارند برآمده شده و ترک می خورد.
سوال 6) چه ابزاری برای جمع آوری دنبلان همراه داشته باشیم؟
دنبلان های رایج در میانه که احتمالا از نوع دنبلان های معروف به دنبلان یامچی (Tuber gibbosum) یاشند معمولاً در عمق ۵ تا 10سانتی متری خاک قرار دارند، بنابراین داشتن وسیله ای برای کندن زمین از ضروریات است. البته معمولاً این زمین ها شل و سبک اند و به نیروی زیادی نیاز ندارند. بنابراین بهترین وسیله یک بیلچه کوچک است که حمل آن نیز آسان باشد. ساکنان بومی معمولاً به صورت ابتکاری وسیله ای فلزی شبیه به بیلچه ساخته اند که برای فشار دادن آن با پا به زمین یک جای پا نیز برای آن تعبیه کرده اند. بهتر است یک دستکش ضخیم برای گرفتن بیلچه ها به همراه داشته باشید تا از زخم شدن تدریجی دست ها جلوگیری شود.
سوال 7) چه نوع دنبلان هایی خوشمزه تر و گران قیمت تر هستند؟
دنبلان های سیاه که در منطقه ما گزارشی آنها موجود نیست گرانتر و خوشمزه تر هستند. دنبلان های رایج در شهرستان میانه به نظر می رسد از نوع دنبلان های یامچی باشد که قیمت انها حدود 15 تا 50 تومان است. هر چند کار دقیق علمی روی آنها تا کنون انجام نشده است. با این ها آن چه مسلم است این است که جنس این دنبلان ها از نوع Tuber می باشد.
اطلاعات بیشتر:
"دنبلان" قارچی پرخاصیت و گرانقیمت + تصاویر
معرفی گیاه "چتنه" | نشانه ای از حضور دُنبلان کوهی
نویسنده: سلیمان جمشیدی http://www.m-iau.ac.ir/blogs/jamshidi
