اَشکالی از حیات در فصل زمستان

طبیعت پر است از شگفتی‎های آفریش! اَشکال متنوعی از حیات در اطراف ما وجود دارند که در موارد بسیاری، بی تفاوت از کنار آنها می‎گذریم.

در یکی از مطالب بنده، با عنوان "جریان زندگی در خشک‎ترین کوهستان میانه" که تابستان امسال در همین سایت منتشر شد تعداد اندکی از گیاهان و جانورانی را که در شرایط نامساعد و خشک کوهستان قافلانکوه قادر به زندگی بودند، معرفی شدند.

اینبار نیز قصد دارم یافته های خود را برای اولین بار از طریق صدای میانه در مورد موجوداتی از منطقه میانه ارائه نمایم که کمتر مورد توجه هستند. موجوداتی که در شرایط سرد به‎آسانی و بدون هیچ مشکلی زیست می‎کنند. زمستان سرد و ساکت یکی از فصولیست که تعداد زیادی از موجودات یا به خواب می‎روند و یا مهاجرت می‎کنند؛ اما وجود دارند تعداد قابل توجهی از موجودات که زمستان را برای کامل کردن سیکل زندگی خود انتخاب کرده‎اند. از دلایل عمده فعالیت در این فصل، عدم وجود رقبا و در امان ماندن از دست برخی از شکارچیان مهاجری که در این فصل سرد وجود ندارند و نیز ساختار عجیب در فیزیولوژی و رفتار این موجودات می‎باشد. توانایی‎های بی نظیری  آنها باعث شده که نه تنها سرما مانع رشد آنها نشود، بلکه در مواردی محرک رشد و شکوفایی آنها نیز هست!

تعدادی از موجوداتی که تنها در فصل زمستان نشو و نما می‎یابند و معمولاً در اطراف ما هستند را با تصویر و شرح مختصری معرفی می‎کنم:

1- حشره کامل و لارو Glossosoma sp. این حشره پس از یکسال زندگی کرمی شکل در درون قفس هایی که از ماسه برای خود می سازد، زمستان سال دیگر به حشره کامل تبدیل و پس از تجدید نسل (جفت گیری و تخم ریزی) از بین می رود. این سبدها مانع شکار آنها توسط شکارچیان می شود.

2- همانند حشره قبلی لارو این مگس نیز به مدت یکسال اما بدون ساختن لانه در آب زندگی و تنها در زمستان به حشره کامل تبدیل و پس از جفتگیری و تخمریزی در آب، از بین می رود.

3- گل حسرت معطر و زیبایی که در اواسط و اواخر زمستان و در روزهای سرد گل میدهد. امسال این گل به نظر زودتر از سالهای گذشته به گل نشسته است. جالب است بدانید مسئول گرده افشانی این گلها نیز حشرات زمستانی مانند انواع مگس و زنبورها هستند. گیاه گرده فراوانی برای زنبور عسل دارد و در این روزها که گل وجود ندارد برای آنها نقش حیاتی دارد. این گیاه برای اولین بار از روستای غریبدوست به گیاهان ایران معرفی شد.

 

4- حشره کامل و نوزاد Ecdyonurus dispar Curtis در داخل آب. این حشره کوتاه زی نیز به فراوانی در داخل رودخانه ها و چشمه های منطقه ما یافت می شود. به نظر میرسد حشره کامل از نوعی سیستم که مانند ضدیخ طبیعی عمل می کند از انجماد آن در سرمای سخت جلوگیری می کند. حشرات کامل یک روز فرصت دارند جفتگیری و تخم ریزی نمایند. آنها تنها در زمستان بالغ می شوند.

5- عنکبوتی که اواسط زمستان را برای تولید و تکثیر انتخاب کرده است. تپه ماهورهای کوهپایه های بزقوش و کوه قافلانکوه در این فصل، محل جولان این عنکبوتهای سرما دوست است.

6- نوزاد حشره ای با ساختار خاص که برای من ناشناخته می باشد. این رکورد در سردترین روزهای زمستان از مسیر گئچیلیک میانه به ثبت رسیده است.

7- حشره نر و کامل Chironomus plumosus L. اینان به راستی قهرمانان تحمل سرما در میان حشرات میباشند. تحمل فوق العاده در برابر سرما و تکثیر در روزهای سردی که هیچ شکارچی توان جولان ندارد از خصوصیات بارز آن است. لاروها پس از یکسال زندگی در داخل آب، در روزهای سرد به حشره کامل تبدیل و پس از تجدید نسل از بین می رود.

8- موجودات بسیار کوچکی به نام Podura aquatica L که در سرمای سخت زمستان بر روی آبهای راکد برکه ها زندگی و سرما باعث تحریک آنها برای تولید نسل می شود. اندازه آنها را با برگ های veronica مقایسه کنید.

9- نوزاد و حشره کامل Baetis muticus L. این حشره رفتاری کاملاً مشابه Ecdyonurus dispar Curtis دارد.

10- قارچی با ساختار زیبا که در دیماه 94 از قافلانکوه نمونه برداری کردم.

11- این هم قارچی زیبا که بی شباهت به لانه پرندگان نیست. این قارچ زیبا را بهمن ماه 94 از روستای مهماندوست نمونه برداری کردم.

11- شب پره های زیبایی که فصول سرد (بالا، اواخر زمستان و پایین، اوایل زمستان) را برای فعالیت نهایی خود انتخاب کرده اند.

امیدوارم مطالب ارائه شده موجب ایجاد حس احترام به هر یک از موجودات طبیعت در میان ما انسانها و تلاش برای حفاظت هرچه بیشتر از تنوع زیستی در انواع مختلف شود.

عادل رمضانی

بهمن ماه سال 1394