آشنایی کلی با گیاهان به رشته و تخصص خاصی اختصاص ندارد. بسیاری از مردم بومی واژه هایی را برای نام گذاری گیاهان استفاده می کنند که در بسیاری موارد هم بسیار دقیق و با نامگذاری های علمی همخوانی دارد. بسیاری از متخصصین آذری زبانی که با گیاهان سروکار دارند نیز با واژه های بومی ترکی آذربایجانی آشنایی کامل ندارد. مجموعه ای از اسامی گیاهان بومی آذربایجان با تلفظ ترکی آذربایجانی البته با گویش میانه ای و نام فارسی، انگلیسی، نام علمی، تیره (خانواده) گیاهی تدوین شده که جهت آشنایی همشهریان محترم و آذری زبانان عزیز و متخصصین رشته های مختلف گیاهی تهیه شده که در مجموعه ای همراه با تصاویر و خواص این گیاهان به چاپ خواهد رسید.
در مجموعه زیر حدود 70 گیاه از معروف ترین آنها به همراه تلفط ترکی آذربایجانی آورده شده است. باشد که به سوالات مکرری که در این زمینه از سوی مردم عادی و دانشجویان و همکاران می شود، به طور قابل قبول پاسخ داده شود. در ضمن از کلیه خوانندگان برای اظهار نظر و مشورت و هر نوع پیشنهاد دعوت به عمل می آید باشد که در صیانت و حفظ واژه های اصیل گیاهان و انتقال آن به نسل های جدید قدمی برداشته باشیم.
در صورتی که به نظر شما گیاهی از قلم افتاده و یا در این زمینه مشخصات گیاهی را که به زبان محلی نام آن را می دانید، اطلاعاتی مدنظرتان بود، مطرح بفرمایید تا حد توان در خدمت خواهیم بود.
|
شماره |
نام آذری (گویش میانه ای) |
تلفظ ترکی آذربایجانی |
نام فارسی |
نام عمومی انگلیسی |
نام علمی |
نام تیره به لاتین |
نام تیره به فارسی |
|
1 |
آت قویریغی |
at quyırğı |
بهمن (شال دم) |
feather grass |
Stipa spp. |
Poaceae |
گندم |
|
2 |
آجی بیآن |
acıbiyan |
تلخه بیان |
pagoda |
Sophora alepecuroides |
Fabaceae |
نخود |
|
3 |
آلا قانقال |
alaqanqal |
کنگر صحرایی |
Canada parrot feather |
Circium arvense |
Asrteraceae |
مینا |
|
4 |
اَمَن کُمَنجی (دوومَچَه) |
əmənkoməncı |
پنیرک |
common mallow |
Malva neglecta |
Malvaceae |
پنیرک |
|
5 |
اوزَرّیک |
üzərlik |
اسپند |
esfand |
Peganum harmala |
Nitrariaceae |
اسپند |
|
6 |
اَوَلیک |
əvəlik |
ترشک مواج |
curly dock |
Rumex crispus |
Polygonaceae |
علف هفت بند |
|
7 |
ایپلیحجَ |
iplikcə |
تمشکین |
- |
Bllevalia fominii |
Asparagaceae |
مارچوبه |
|
8 |
ایت سوآلاغی |
it soalağı |
کلاغک |
clustered grape hyacinth |
Muscaria neglectum |
Lilliaceae |
سوسن |
|
9 |
ایریشیم |
irişim |
انواع سس |
dodder |
Cuscuta spp. |
Cuscutaceae |
سس |
|
10 |
ایلان یاستیغی |
ilanyastığı |
نی لویی |
common cat tail |
Typha latifolia |
Typhaceae |
لویی |
|
11 |
اینَه امجَ یی |
inəkəmcəyi |
مگسگیر |
catchfly |
Silene vulgaris |
Caryophyllaceace |
میخک |
|
12 |
بابانِح |
babaneh |
بابونه |
chamomile |
Anthemis spp. |
Asteraceae |
مینا |
|
13 |
بالِح دنی |
baleh dəni |
تخم بالنگ |
citron |
Citrus medicacedrata |
Rutaceae |
مرکبات |
|
14 |
بالدیرغان |
baldırğan |
گلپر |
Persian hogweed |
Heracleum persicum |
Apiaceae |
جعفری |
|
15 |
بوی |
boy |
شنبلیله |
fenugreek |
Trigonellafoenum-graecum |
Fabaceae |
نخود |
|
16 |
بویاق |
boyaq |
روناس |
dyer's madder |
Rubia tinctorum |
Rubiaceae |
روناس |
|
17 |
بویمادَرَن |
boymadərən |
بومادران |
achillea |
Achillea millefolium |
Asteraceae |
مینا |
|
18 |
بیزوشا |
bizovşa |
بارهنگ |
plantain |
Plantago major |
Plantaginaceae |
بارهنگ |
|
19 |
بیسم اله گولی |
bismillahgülü |
درخت اقاقیا |
black locust |
Robinia pseudoacacia |
Fabaceae |
نخود |
|
20 |
بیلاغ اُتی (بولاغ اُتی) |
bulaqotu |
علف چشمه |
watercress |
Nasturtium officinale |
Brassicaceae |
کلم |
|
21 |
پَرپینَ |
pərpinə |
خرفه |
common purslane |
Portulaca oleracea |
Portulaceae |
خرفه |
|
22 |
پُلیح (پُلیک) |
pölik |
انواع ماشک |
vetch |
Vicia spp. |
Fabaceae |
نخود |
|
23 |
پیشیح جیرناغی |
pişikcırnağı |
کیسه کشیش |
Shepherd's Purse |
Capsella bursa-pastoris |
Brassicaceae |
کلم |
|
24 |
توحلیجَ |
tüklücə |
چای کوهی |
woundwort |
Stachys lavandulifolia |
Lamiaceae |
نعناع |
|
25 |
تورشَح (تورشک) |
turşək |
ترشک |
sheep's sorrel |
Rumex acetosella |
Polygonaceae |
علف هفت بند |
|
26 |
جین قارپیزی |
cinqarpızı |
کور |
common capers |
Capparis spinosa |
Capparidaceae |
کور |
|
27 |
چاقّیرتیکانی |
çakkır tikanı |
گل گندم گوگردی |
cornflower |
centaureahyalolepis |
Asteraceae |
مینا |
|
28 |
چالی |
çalı |
سنجد تلخ |
sallow thorn |
Hippophaerhamnoides |
Elaeagnanceae |
سنجد |
|
29 |
چایر |
çayır |
مَرغ |
Bermuda grass |
Cynedondactylon |
Poaceae |
گندم |
|
30 |
چوبان یاستیغی |
çobanyasdığı |
کلاه میرحسن |
prickly thrift |
Acantholimon زspp. |
Plumbaginaceae |
مینا |
|
31 |
چیتدیخ (چیرتدیق) |
çırtdıq |
کاسنی |
chicory |
Cichoriumintybus |
Asteraceae |
مینا |
|
32 |
خَشَ |
xəşə |
اسپرس |
sainfoin |
Onobrychisaltissima |
Fabaceae |
نخود |
|
33 |
داری |
darı |
ارزن |
millet |
Panicummiliaceum |
Poaceae |
گندم |
|
34 |
دلی بات بات |
dəlibatbat |
انواع بنگدانه |
henbane |
Hyoscyamus spp. |
Solanaceae |
بادمجان |
|
35 |
دوشان آلماسی، چالقی |
dovşanalması |
انواع شیرخشت، چالگو |
cotoneaster |
Cutonester spp. |
Rosaceae |
گل سرخ |
|
36 |
دیل قانادان |
pıtıraq |
شیرپنیر |
rough corn bedstraw |
Galium aparine |
Rubiaceae |
روناس |
|
37 |
سارماشیخ |
sarmaşıq |
پیچک صحرایی |
field bindweed |
Convolvulus arvensis |
Convolvulaceae |
پیچک صحرایی |
|
38 |
ساری تیکان |
sarı tikan |
گلرنگ وحشی |
Jeweled distaff thistle |
Carthamus oxyacantha |
Asteraceae |
مینا |
|
39 |
سهلاب |
səhlab |
ثعلب باتلاقی |
early-purple orchid |
Orchis palostris |
Orchidaceae |
گل ارکیده |
|
40 |
سوتتیجَ، سوتّی یَن |
sütlücə |
انواع فرفیون |
spurge |
Eufphorbia spp. |
Euphorbiaceae |
فرفیون |
|
41 |
سووآلاخ |
sovalaq |
موسیر |
shallot |
Allium hirtiofolium |
Alliaceae |
پیاز |
|
42 |
سُوید |
söyüd |
انواع بید |
willow |
Salix spp. |
Salicaceae |
بید |
|
43 |
سیغیرقویریغی (سیرقویریغی) |
sığırquyruğu |
انواع گل ماهور، خرگوشک |
mullein |
Verbascum spp. |
Scrophulariaceae |
گل میمونی |
|
44 |
سیلیف |
silif |
سوروف |
cockspur |
Echinochloa crus-galli |
Poaceae |
گندم |
|
45 |
شاماما |
şamama |
دستنبو |
dudaim melon |
Cucumis melo var. dudaim |
Cucurbitaceae |
کدو |
|
46 |
شَتَرَ (شاتَرَسی) |
şətərə |
شاه تره |
fumitory |
Fumaria officinalis |
Fumariaceae |
شاه تره |
|
47 |
شلقم |
şəlqəm |
سیب زمینی ترشی |
Jerusalem artichoke |
Helianthus tuberosus |
Asteraceae |
مینا |
|
48 |
شووَرَن |
şüvərən |
خاکشیر |
flixweed |
Descurainia sophia |
Brassicaceae |
کلم |
|
49 |
شیرین بیآن |
şirinbiyan |
شیرین بیان |
liquorice |
Glycyrrhiza glabra |
Fabaceae |
نخود |
|
50 |
قاراغاش (قَرَغاش) |
qaraagac |
انواع نارون |
elm |
Ulmus spp. |
Ulmaceae |
نارون |
|
51 |
قارچیچَیی |
qarçiçəyi |
گل حسرت |
- |
Colchicum spp. |
Colchicaceae |
گل حسرت |
|
52 |
قَزاَیاغی (قازاَیاغی) |
qazayağı |
پای غازی، غازپا |
sickleweed |
Falcaria vulgaris |
Apiaceae |
چتریان |
|
53 |
قلمه |
qələmə |
تبریزی |
poplar, aspen |
Populous nigra |
Salicaceae |
بید |
|
54 |
قَمیش |
qəmiş |
نی |
reed |
Phragmites australis |
Poaceae |
گندم |
|
55 |
قوزی قولاغی |
quzuqulağı |
گاوزبان بدل |
Italian bugloss |
Anchusa italica |
Boraginaceae |
گاوزبان |
|
56 |
کروشنه |
kürüşnə |
گاودانه |
bitter vetch |
Vici aervilia |
Fabaceae |
نخود |
|
57 |
کهلی اوتی (کهلیکاوتی) |
kəhlikotu |
انواع آویشن |
thyme |
Thymus spp. |
Lamiaceae |
نعناع |
|
58 |
گلین بارماغی |
gəlinbarmağı |
انگشت عروس |
restharrow |
Ononis spinosa |
Fabaceae |
نخود |
|
59 |
گوزبان، گوزابان، سیغیر دیلی، دیل اوتی |
göyzaban |
گاوزبان |
borage = starflower |
Borago officinalis |
Boraginaceae |
گاوزبانیان |
|
60 |
گوش اوزومی |
quşüzümü |
تاج ریزی |
nightshade |
Solanum nigrum |
Solanaceae |
بادمجانیان |
|
61 |
گیزی تیکانی، اَل یاندیران |
gizitikanı |
گزنه |
stinging nettle |
Urtica dioica |
Urticaceae |
گزنه |
|
62 |
گیلدیک (ایت برنی) |
gildik |
نسترن کوهی، نسترن شرقی |
dog rose |
Rosa canina, R. orientalis |
Rosaceae |
گل سرخ |
|
63 |
نوروز گولی |
novruzgülü |
خیارک |
spring bulbs |
Ixiolirion tataricum |
Iridaceae |
گل زنبق |
|
64 |
هنقیلیش (خنقیلیش) داغتّرّسی |
(x)hınqılış |
انواع شیر مرغ، علف تگرگی |
Bethlem star |
Ornithogalum spp. |
Lilliaceae |
سوسن |
|
65 |
وَرَک (وَرَه) |
vərək |
رز ایرانی، علف خرس |
Persian rose |
Rosa persica |
Rosaceae |
گل سرخ |
|
66 |
یارپیز |
yarpız |
پونه |
squaw min |
Mentha longifolia |
Lamiaceae |
نعناع |
|
67 |
یاغلیجا |
yağlıca |
سلمه تره |
lamb's quarters |
Chenopodium album |
Chenopodiaceae |
چغندر |
|
68 |
یانداق، دَوَ تیکانی |
dəvətikanı |
خار شتر |
camelthorn |
Alhagi persarum |
Fabaceae |
نخود |
|
69 |
یِملیه (یملیک) |
yemlik |
انواع شنگ |
dandelion |
Tragopogon spp. |
Asteraceae |
مینا |
|
70 |
یوشان |
yovşan |
انواع درمنه |
southernwood |
Artemisia spp. |
Asteraceae |
مینا |
در پایان لازم از از زحمات برخی عزیزان و دوستان بزرگوار که بنده را در تدوین این مجموعه یاری نمودند تشکر و قدردانی کنم.
دکتر حسن نورافکن، دکتر طهماسب کاوسی، مهندس عادل رمضانی، مهندس محمدرضا مختاری، محمدباقر مشایخی، مهندس سعید صادقی، مهندس کوروش صیامی، مهندس قربانی، آقای نعمتی و سایر بزرگواران و نیز کشاورزان و افراد محلی ارجمند.
نویسنده: سلیمان جمشیدی http://www.m-iau.ac.ir/blogs/jamshidi
