توجه:
استفاده از مطالب این نوشته برای عموم آزاد است. لطفا در صورت استفاده در سایت های دیگر منبع آن را ذکر کنید.
متاسفانه سایت های زیادی بدون ذکر منبع از مطالب این مقاله استفاده نموده اند.
آشنایی عمومی با گیاهان به تخصص خاصی نیاز ندارد. مردم عادی بومی واژه هایی را برای نامگذاری گیاهان استفاده می کنند که در بسیاری موارد بسیار دقیق بوده و با نامگذاری های علمی همخوانی دارد.
با این وجود، حتی بسیاری از متخصصین حتی آذری زبان که به نوعی با گیاهان سروکار دارند با واژه های بومی ترکی آذربایجانی آشنایی کافی ندارند. در این نوشته، مجموعه ای از اسامی گیاهان بومی شهرستان میانه به زبان ترکی آذربایجانی با زبان محاوره ای عامه مردم میانه جهت آشنایی همشهریان محترم و آذری زبانان عزیز و متخصصین رشته های مختلف مرتبط با گیاهان تهیه و تدوین شده و معادل فارسی هر کدام از آنها نیز آورده شده است، باشد که به سوالات مکرری که در این زمینه از سوی مردم عادی و دانشجویان و حتی متخصصین می شود، به طور قابل قبول پاسخ داده شود.
در این مطلب، از درج اسامی علمی به دلیل تخصصی کردن مبحث خودداری شده است. با این وجود علاقمندان می تواند با مکاتبه با نگارنده از طریق آدرس ایمیل s.jamshidy@gmail.com علاوه بر دریافت این مطالب، نظرات و پیشنهادات خود را ارایه فرمایند. باشد که در صیانت و حفظ واژه های اصیل گیاهان و انتقال آن به نسل های جدید قدمی برداشته شود.
شماره ترکی آذربایجانی (محاوره میانه ای) معادل فارسی
1 آت قویروغو دم اسب - بهمن (شال دم)
2 آجی بیآن تلخه بیان
3 آغ اُت، وَلَه میر یولاف وحشی
4 آلا قانقال (آلا قالقان) کنگر صحرایی
5 اَستوقودوس اسطوخودوس
6 اِشَّک خشخاشی ورث
7 اِشّک/سَبَرگه یونجاسی، ساری یونجا یونجه زرد
8 اَمَن کُومَنجی (دوگمَچَه) پنیرک
9 اوزَرّلیک اسپند
10 اوش قولاخ، سَبَرگَه شبدر
11 اوشقون ریواس
12 اَوَلیک ترشک مواج
13 ایپلیکجًه تمشکین
14 ایت اوتو، آغ باش، قوخاغان ازمک
15 ایت سوآلاغی کلاغک
16 ایلیشیم، بوستان پوزان، سرطان، ساریلیخ، لیف سس
17 ایسپناخ اسفناج
18 ایلان یاستیغی نی لویی
19 اینَک امجَه یی مگس گیر، سیلن
20 بابانِح بابونه
21 بادامچا بادام کوهی
22 بالاغ اُتو کاهوی وحشی
23 بالِح دنی تخم بالنگو
24 بالدیرقان گلپر
25 بَنوشَه بنفشه
26 بورانی کدو تنبل
27 بَزَرَک بزرک، بذر کتان
28 بورک آغاجی دارواش
29 بوی شنبلیله
30 بوییک تیکان تمشک
31 بویاق روناس
32 بویمادَرَن بومادران
33 بیزوشا بارهنگ کبیر
34 بیسم اله گولو درخت اقاقیا
35 بولاغ اوتو علف چشمه
36 پازی تره سی برگ چغندر
37 پَرپینَه خرفه
38 پُؤلیک، سَنگَنَح ماشک
39 پیتیراخ (دُووز پیتراغی) توق
40 پیرپیز آتشین
41 پیش پیشی بیدمشک
42 پیشیک اوتو علف گربه، سنبل الطیب
43 پیشیک جیرناغی، جوجَه گوزو، چنته چوبان کیسه کشیش
44 تَرَه توندَ، آجی تَرَه شاهی، تره تیزک
45 تل کمبوزه
46 توپّیز (قوش قونماز) شکرتیغال، قندورک
47 توکلوجَه چای کوهی
48 تورپَح (تورپک) خردل وحشی
49 تورشَک ترشک
50 تولکو قویروغی دم روباهی، جو وحشی
51 جین جیلن (جین جیلم) علف جوجه
52 جَیَن جگن
53 جین قارپیزی کَوَر، هندوانه ابوجهل
54 چاتلانقوش، آغ ساقیزی، پیرآغاجی بنه
55 چاقّیرتیکانی گل گندم چمنزار
56 چالی سنجد تلخ
57 چای آلاغی مرزنگوش
58 چای دوویسی (آش دووسی) برنج گرده، برنج چلیپا
59 چاییر مرغ
60 چوبان یاستیغی کلاه میرحسن
61 چیتدیخ (چیرتدیق) کاسنی
62 خانم سالّاندی، قیرمیزی پاچا، قاراگُز تاج خروس
63 ختمی گولی گل ختمی
64 خَشَ اسپرس
65 داری ارزن
66 داش جاباغی گلسنگ
67 داغ سوغانی پیاز کوهی
68 داغ مَرزَسی مرزه کوهی
69 دامارّیجا (بوی یارپاغی) بارهنگ صغیر
70 دَلَ بنگ رازیانه
71 دلی بات بات بنگدانه
72 دمیرتیکانی خارخاسک
73 دَوَ تیکانی یانداخ (یانداق) خار شتر
74 دَوَدابانی گوش خرگوش
75 دوشان آلماسی، چالقی شیرخشت، چالگو
76 دوه دابانی زیره هرز زراعی
77 دیل قانادان شیرپنیر
78 زیریش (زیریشک) زرشک
79 ساباح گُرَسَن اویارسلام، آبیارسلام
80 سارماشیخ، پوشَنَ پیچک صحرایی
81 ساری تیکان گلرنگ وحشی
82 ساری گول نسترن مطعر (زرد)
83 سرچَه اُتو گندمک، گندم دانه تسبیحی
84 سوپورگَه سورگوم جارویی
85 سوتتوجَ، سوتّی یَن فرفیون
86 سووآلاخ موسیر
87 سُوید/سوگود بید
88 سُوید اُتو هفت بند ایرانی
89 سهلاب ثعلب باتلاقی
90 سیغیر/سیری قویروغو گل ماهور، خرگوشک
91 سیلیف سوروف
92 شادَنَه، چَتَنه شاهدانه
93 شاماما دستنبو
94 شَتَره (شاتَرَه سی) شاه تره
95 شقّنَه (اِشّک لالَه سی) شقایق وحشی
96 شلقم سیب زمینی ترشی
97 شومو (شومون) اسفناج چهار دانه ای
98 شووَرَن خاکشیر
99 شیرین بیآن شیرین بیان
100 صابون سیلن، قلیونک
101 قاپاخلیجا (خُروز داشّاغی) قدومه
102 قارا بَزَرَح، زَی رَح بالنگو
103 قارا یمیشان زالزالک وحشی
104 قاراغاش (قَرَغاش) نارون
105 قارامیخ شبیه چالی
106 قارایارپاخ، قاراقولاخ مریم گلی
107 قارچیچهیی (دانا داشّاغی) گل حسرت
108 قارقا تاباغی، هویارپاغی باباآدم
109 قاطیر قویریغی پنجهک، علف باغ
110 قان قورودان قیاق
111 قیرخ بوروم، گِچی اوتو، آت قویروغو دم اسب
112 قَزاَیاغی (قازاَیاغی) پای غازی، غازپا
113 قزیل گول گل محمدی، گل گلاب
114 قلمه تبریزی
115 قَمیش نی
116 قوزی قولاغی گاوزبان بدل (ایتالیایی)
117 قوش اَبَّیی، خرمن اوتو علف هفت بند
118 قی نَنَه دیلی کاکتوس راکتی
119 قیندیرقا سازو
120 قیزلار اوشقونو گیاهی شبیه اسپند
121 قیلپین جومیش (علف پشمکی)
122 کاوار (سوزی) تره
123 کروشنه گاودانه
124 کروویز کرفس وحشی
125 کّکیرَه (قاراباش، گوباش) گل گندم
126 کلوخا گل جالیز
127 کورا سپیدار
128 کهلیک اوتو آویشن
129 گچی بوینوزو خرنوب، جولدوزک
130 گلین بارماغی انگشت عروس
131 گوزبان، گوزابان، سیغیر دیلی، دیل اوتو گاوزبان
132 گوش اوزومو تاج ریزی
133 گوش دیلی درخت زبان گنجشک، ون
134 گیزی تیکانی، اَل یاندیران گزنه
135 گیلدیک (ایت بورنو) نسترن کوهی، نسترن شرقی
136 میخنگ (قرنفیل) میخک
137 مین چیچک شاهپسند
138 نوروز گولو زنبق وحشی
139 وَرَک رز ایرانی، علف خرس
140 هنقیلیش/خنقیلیش، داغ تَرَسی شیر مرغ، علف تگرگی
141 یارا اوتو، قان قورودان بومادران هزاربرگ
142 یارپز پونه
143 یارما بلغور
144 یاغلوجا، شوران سلمه تره
145 یربادامی بادام زمینی
146 یِل آپاران، یل قووان، شوشَه قلیان گل قاصد
147 یِملیک شنگ
148 یمیشان زالزالک
149 یورقون/یولقون (آغاجی) درخت گز
150 یوشان درمنه
چند نکته مهم:
§ کاکوتی همان کهلیک اوتی نیست.
§ قارچیچگی گل یخ نیست.
§ گلسنگ نوعی گیاه نیست بلکه موجودی است که از همکاری قارچ و جلبک ایجاد شده است
§ مرحله کال میوه‌هایی مثل طالبی، گرمگ و خربزه را "کمبوزه" می‌گویند که در ترکی آذری با آن تل و یا کالک یا خیرچا گفته می شود.
§ یارما (بلغور) خرده های دانه غلات مثل گندم، جو و یولاف است.
در جمع آوری این مطالب آقایان عادل رمضانی، محمدرضا مختاری، سعید صادقی، طهماسب کاوسی و محمدباقر مشایخی کمک های ارزنده ای نمودند که بدین وسیله از ایشان قدردانی می نمایم.
مطالب مرتبط:
کتاب "اسامی محلی گیاهان آذربایجان" منتشر شد.
معرفی 70 گیاه بومی میانه (با گویش میانه ای)
کتاب "اسامی محلی گیاهان آذربایجان" به زیر چاپ رفت.
نویسنده: سلیمان جمشیدی
