زبان مادری یا زبان اول، نخستین زبانی است که کودک از طریق تعامل با محیط خانوادگی و اجتماعی خود به صورت طبیعی فرا می‌گیرد. این زبان نه تنها ابزار ارتباطی مهمی است، بلکه بخش جدایی‌ناپذیر از هویت، فرهنگ و تاریخ هر انسان و ملت محسوب می‌شود. در این مقاله، نقش کلیدی زبان مادری در تربیت و رشد جنبه‌های مختلف کودک بررسی خواهد شد.
کودکانی که با زبان مادری خود تعامل دارند، می‌توانند جهان را از منظر زبانی خودشان بشناسند و این امر زمینه پیشرفت آنها را در جامعه فراهم می‌کند. تدریس به زبان مادری، رشد و اعتلای شخصیت کودک را تقویت می‌کند و هوش هیجانی او را ارتقا می‌بخشد. این زبان، عنصر خیال را که تا سن ۱۳ سالگی رشد می‌کند، بارور می‌سازد. خیال نیز پیشران دیگر استعدادهای کودک است و مقدمه پیشرفت‌های بعدی او در سنین کمال را فراهم می‌کند.
زبان مادری، پایه و اساس یادگیری زبان‌های دیگر است. کودکی که زبان مادری خود را به خوبی فرا گرفته باشد، می‌تواند به راحتی زبان‌های دیگر را نیز یاد بگیرد و از مزایای دوزبانه بودن بهره‌مند شود. پژوهش‌ها نشان می‌دهند که کودکان دوزبانه دارای مهارت‌های شناختی، حافظه، توجه و حل مسئله بالاتری نسبت به کودکان تک‌زبانه هستند. علاوه بر این، آنها می‌توانند با فرهنگ‌ها و افراد مختلف بهتر ارتباط برقرار کنند و از تنوع زبانی و فرهنگی جهان لذت ببرند.
زبان مادری، فراتر از یک ابزار ارتباطی، بخشی از هویت، فرهنگ و تاریخ هر انسان و ملت است. این زبان، میراث ارزشمندی است که باید از آن محافظت شود. زبان مادری، حامل ارزش‌ها، باورها، سنت‌ها، ادبیات، هنر و علوم هر ملت است. این زبان، پیوندی محکم بین نسل‌های گذشته، حال و آینده ایجاد می‌کند و از فراموشی و از دست رفتن هویت ملی جلوگیری می‌نماید. کودکی که زبان مادری خود را می‌داند، قادر است از تجربیات و دانش نسل‌های پیشین بهره ببرد و در انتقال آنها به نسل‌های آینده نقش مهمی ایفا کند.
با توجه به اهمیت حیاتی زبان مادری در تربیت و رشد جنبه‌های مختلف کودک، لازم است از آن به عنوان یک منبع قدرت و ثروت بهره ببریم، نه مانعی برای یادگیری زبان‌های دیگر. زبان مادری، حق بنیادین هر انسان است و باید به عنوان یک حق انسانی محترم شمرده شود. روز جهانی زبان مادری، فرصتی برای گرامیداشت تنوع زبانی و فرهنگی در سراسر جهان و ترویج آموزش به زبان مادری در تمامی سطوح تحصیلی است.
نویسنده: مهدی حسنی
