در پی برگزاری نشستی در خبرآنلاین، اظهارنظرهای عجیب و غریبی درباره زبان و هویت ترکی مطرح شد که گویا برخی آقایان به اصطلاح کارشناس، تاریخ را از پشت عینک تعصب می‌بینند! آقای بهرام امیراحمدیان، که ظاهراً در زمینه مطالعات روسیه تخصص دارند، ناگهان خود را متخصص زبان‌شناسی و هویت‌شناسی یافته و فرمایشاتی فرموده‌اند که حتی یک دانشجوی سال اول زبان‌شناسی هم از شنیدنش شرمنده می‌شود.
بیایید نگاهی علمی به این موضوع بیندازیم:
۱. غنای زبان ترکی:
زبان ترکی، برخلاف تصور جناب امیراحمدیان، زبانی بسیار غنی و پیچیده است. برای مثال، در زبان ترکی آذربایجانی حدود ۱۹۸،۰۰۰ فعل وجود دارد، در حالی که زبان فارسی حدود ۲۷۰ فعل ساده دارد. این تفاوت چشمگیر نشان می‌دهد که شاید بهتر است برخی آقایان قبل از اظهارنظر، کمی مطالعه کنند!
منابع:
- برای زبان ترکی آذربایجانی: Jahangirov, F. (2018). "Azerbaycan Türkçesinde Fiil". Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yayınları.
- برای زبان فارسی: خانلری، پرویز ناتل (۱۳۷۴). "تاریخ زبان فارسی". انتشارات سیمرغ، تهران.
۲. پیشینه تاریخی:
جالب است بدانید زمانی که اجداد آقای امیراحمدیان هنوز الفبا را نمی‌شناختند، ترکان اورخون در قرن هشتم میلادی صاحب خط و کتابت بودند. کتیبه‌های اورخون، قدیمی‌ترین آثار مکتوب به زبان ترکی، گواهی بر تمدن دیرینه این زبان است.
۳. تأثیر بر ادبیات جهان:
در حالی که جناب امیراحمدیان از "بار ضد ارزشی" صحبت می‌کنند، بد نیست بدانند شاعران بزرگ ترک‌زبانی چون فضولی بغدادی و نسیمی، آثارشان به زبان‌های مختلف دنیا ترجمه شده و مورد ستایش ادیبان جهان قرار گرفته است. شاید اگر ایشان کمی از اتاق مطالعه‌شان بیرون بیایند، با این حقایق آشنا شوند!
۴. نقش در هویت ملی:
زبان ترکی بخش جدایی‌ناپذیر هویت ایرانی است. سلسله‌های بزرگی چون صفویه که نقش مهمی در شکل‌گیری هویت ملی ایران داشتند، ترک‌زبان بودند. آیا آقای امیراحمدیان پیشنهاد می‌کنند این بخش از تاریخ را هم نادیده بگیریم؟
۵. غنای واژگانی:
زبان ترکی دارای ساختار پیچیده و منحصر به فردی است که امکان ساخت واژه‌های جدید را به راحتی فراهم می‌کند. برای مثال، از یک ریشه فعلی در ترکی می‌توان صدها کلمه جدید ساخت. این ویژگی باعث شده زبان ترکی در برابر ورود واژه‌های بیگانه مقاومت بیشتری داشته باشد. شاید بد نباشد آقای امیراحمدیان به جای اظهارنظرهای عجیب، کمی درباره این ویژگی‌های زبانی مطالعه کنند!
۶. جایگاه والای "ترک" در ادبیات فارسی:
برخلاف ادعای عجیب و غریب آقای امیراحمدیان مبنی بر "بار ضد ارزشی" واژه ترک، بررسی دقیق متون ادبی فارسی نشان می‌دهد که این واژه اغلب با مفاهیمی چون زیبایی، دلاوری، و فرمانروایی همراه بوده است. شاید بد نباشد ایشان قبل از اظهارنظر، نگاهی به دیوان شعرای بزرگ ایران می‌انداختند!
الف) ترک به عنوان نماد زیبایی:
- حافظ شیرازی:
"اگر آن ترک شیرازی به دست آرد دل ما را / به خال هندویش بخشم سمرقند و بخارا را"
در این بیت مشهور، "ترک" نماد زیبایی و دلربایی است.
- سعدی شیرازی:
سعدی نیز در اشعار خود از واژه “ترک” به عنوان نمادی از زیبایی و دلربایی استفاده کرده است. برای مثال، در یکی از غزلیات خود می‌گوید:
ترک من ای دل به تو گر میل کند / جان و دل و دیده به او میل کند
در این بیت، “ترک” به عنوان معشوق زیبا و دلربا معرفی شده است.
ب) ترک به عنوان نماد شجاعت و دلاوری:
- فردوسی در شاهنامه:
"چو رستم بدیدش برآشفت سخت / بدو گفت کای ترک بی‌داد و بخت"
در اینجا "ترک" به معنای جنگجوی شجاع به کار رفته است.
ج) ترک به عنوان نماد حکمرانی و قدرت:
- نظامی گنجوی:
"فلک جز تو سلطان نخواهد گزید / زمین جز تو را ترک نتوان گزید"
در این بیت، "ترک" به معنای فرمانروا و حاکم استفاده شده است.
د) ترک در مفهوم عرفانی:
- مولانا جلال‌الدین بلخی:
"ترک من خوش می‌رود در ترک و تاز / می‌کند هر دم به سویم ترک‌تاز"
مولانا از واژه "ترک" برای اشاره به مفاهیم عرفانی و معنوی استفاده کرده است.
این شواهد ادبی به روشنی نشان می‌دهد که واژه "ترک" در ادبیات فارسی نه تنها بار منفی نداشته، بلکه اغلب با مفاهیم والا و ارزشمند همراه بوده است. جای تعجب است که چگونه یک به اصطلاح کارشناس می‌تواند چنین واقعیت آشکاری را نادیده بگیرد!
شاید اگر آقای امیراحمدیان به جای اظهارنظرهای نسنجیده، کمی وقت صرف مطالعه آثار ادبی کلاسیک فارسی می‌کردند، از بیان چنین سخنان نادرستی پرهیز می‌کردند. این نمونه‌ای دیگر است از اینکه چگونه عدم آگاهی از میراث غنی فرهنگی و ادبی ایران می‌تواند به اظهارنظرهای نادرست و حتی خطرناک منجر شود.
در پایان، باید گفت اظهارات آقای امیراحمدیان نه تنها غیرعلمی و نادرست است، بلکه می‌تواند به انسجام ملی آسیب برساند. شاید بهتر باشد ایشان به جای دخالت در حوزه‌هایی که تخصصی در آن ندارند، به همان مطالعات روسیه بپردازند.
البته امیدواریم در آن حوزه دقت علمی بیشتری به خرج دهند!
ما به عنوان پژوهشگران و دوستداران فرهنگ و تمدن ایران، معتقدیم تنوع زبانی و فرهنگی، از جمله حضور پررنگ زبان و فرهنگ ترکی، نه تنها تهدید نیست، بلکه گنجینه‌ای ارزشمند برای کشورمان محسوب می‌شود. امید است با گسترش مطالعات علمی و دور از تعصب، به درک بهتری از این میراث گرانبها دست یابیم.
امیدواریم این شواهد روشن، پاسخی قاطع به ادعاهای بی‌اساس باشد و یادآوری کند که فرهنگ و ادب ایران، خانه‌ای است که همه اقوام و زبان‌ها در آن جایگاهی ارزشمند و والا دارند.
