قلعه ضحاک از آثار باستانی واقع در محدوه ی شهرستان هشترود و نزدیک به شهرستان میانه هست که همشهریان علاقمند به کوهنوردی ، طبیعت و گردشگری، آنرا در برنامه های گردش و تفریح خود قرار می دهند. به علت قرار گرفتن در مسیر راه آهن میانه - مراغه (3 کیلومتری ایستگاه خراسانک) بهترین راه دسترسی به آن (خصوصاً برای میانه ایها) از طریق راه آهن هست.
خوشبختانه مسئولان میراث فرهنگی امکاناتی را برای گردشگران و حفظ این اثر فراهم کرده اند که می تواند الگویی برای سایر مکانها و شهرها در استان باشد.
ایستگاه خراسانک بعد از ایستگاه بابک در مسیر راه آهن میانه - مراغه قرار دارد.
(وقتی سهمیه بلیط برای بعضی قطارها از مبداء میانه برای میانه ایها تمام می شود ، بلیط ایستگاه خراسانک را تهیه می کنند!)
*************************
لینک تصویر ماهواره ای و موقعیت قلعه ضحاک در نقشه گوگل
http://maps.google.com/?ie=UTF8&t=h&source=embed&ll=37.385073,47.166688&spn=0.001944,0.003439&z=18
برای دیدن تصاویری از این قلعه از لینکهای زیر استفاده کنید
http://wikimapia.org/p/00/00/59/84/01_big.jpg
http://wikimapia.org/p/00/00/59/84/02_big.jpg
http://static.panoramio.com/photos/original/18138035.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/fa/thumb/7/7b/Zahak01.jpg/487px-Zahak01.jpg
در 3 کیلومتری ایستگاه خراسانک و بر فراز کوهساری که تونل مستقیم و طویل دو کیلومتری راه آهن مراغه به میانه از آن می گذرد بقایای ساختمان مفصل و سنگ و گچی به چشم می خورد که به قلعه ضحاک معروف است. عده ای از باستانشناسان بنای این قلعه را متعلق به دوره ی مادها می دانند که بعد ها نیز در دوران هخامنشی، اشکانی ، ساسانی مورد استفاده قرار گرفته و در دوره های اسلامی به صورت دژ و سیخ{وسیع} بزرگی درآمده است آنچه امروزه بیش از هر چیزی جلب توجه می کند چهار طاق زیبایی از عهد ساسانی است. دو طرف باز این بنا در لب پرتگاهی در کنار دره قرار دارد ابعاد چهار طاقی که به شکل مربع و به ابعاد متر و با پایه هایی به ضلع متر می باشد.که دارای سقفی با پوشش ضربی است. به گفته ی برخی از باستانشناسان بر خلاف طاقهای دیگر دوره ی ساسانی از این چهار طاق به عنوان افروختن آتش استفاده نمی شد. بلکه به عنوان برج دیده بانی که مشرف به دره ها و دشتهای اطراف بوده است به کار می رفت و مصالح این قلعه به خصوص چهار طاقهای آن از آجرهای بزرگ سرخ رنگ می باشد که مانند بسیاری از بناهای دوره ی ساسانی آجرهای آن به صورت افقی و قائم روی هم قرار گرفته است بقایای دیواره های سنگی و گچی قلعه ی ضحاک ظاهرا" از دوران ما قبل اسلام است و احتمال می رود در قرون 3و4 تعمیرات و الحاقاتی در آن صورت گرفته شده است معهذا این بنا تا قبل از اسلام و تا دوره اسماعیلیه مورد استفاده قرار گرفته است.
منبع :
http://www.tachar.blogsky.com/1384/12/11/post-1/
* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
پیوند طبیعت و تاریخ در قلعه ضحاک هشترود
خبرگزاری پانا: منطقه نمونه گردشگری قلعه اژدهاک یا قلعه ضحاک که در شهرستان هشترود استان آذربایجان شرقی واقع است، حاصل ذوق و اندیشه و موقعیت سنجی مردمان کهن این دیار است.
به گزارش خبرگزاری پانا به نقل از روابط عمومی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی، مهندس تراب محمدی در بازدید از این محوطه گفت: قلعه ضحاک هشترود از ویژگی های منحصر به فرد معماری دوره های مختلف تاریخی برخوردار است و به دلیل سختی راه دسترسی، به جز آسیب های طبیعی که ناشی از باد و باران و زلزله و امثال آنها بوده، دچار آسیب انسانی چندانی نشده است.
وی تصریح کرد: اين مجموعه در شرق كوه سرمه لو و در احاطه دو رودخانه قــــرانقو و شورچاي قرار گرفته و روستاي عربلو در شمال محوطه و در دو كيلومتري آن روستاي دلمد، در غرب و ايستگاه راه آهن خراسانك در شرق محوطه قرار دارد و از محوطه های تاریخی مهم استان به شمار می رود.
به گفته دبیر کارگروه میراث فرهنگی و گردشگری آذربایجان شرقی این منطقه که تا کنون هم مورد علاقه و سفر کوهنوردان قرار می گرفته اما با معرفی دقیق تر و ایجاد تسهیلات لازم، می تواند به یکی از مقصد های اصلی علاقمندان به کوه و طبیعت و آثار تاریخی تبدیل شود.
محمدی در مورد تاریخ منطقه که در اکتشافات به دست آمده گفت: برخي آثار معماري بدست آمده از اين محوطه كه سنگي و بدون ملاط مي باشد مربوط به دوران اورارتوئي است كه از آب انبارهاي بدست آمده نيز مي توان قدمت را به همين دوره نسبت داد.
همچنین وجود چهار طاقي پارتي- ساساني در اين مجموعه و آثاري از دوران اسلامي اهميت اين مجموعه را نشان مي دهد.
وی افزود: با توجه به سفالهاي جمع آوري شده از محوطه قدمت آن از هزاره دوم ق.م تا دوران ايلخاني تخمين زده مي شودکه جای تعمل و بازبینی و دقت بیشتري دارد.
وی در مورد جنبه های گردشگری این منطقه گفت: وجود آب و هوای معتدل کوهستانی و همچنین رود و کوههای سربه فلک کشیده و طبیعت زیبا و بنای تاریخی ویژه، می تواند این منطقه را به یکی از جاذبه هاي دائمی گردشگران طبیعت و دوستاران تاریخ تبدیل نماید.
رییس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی در پایان از علاقمندان و سرمایه گذاران دعوت نمود با بازدید از این محوطه و طبیعت زیبای آن، با امکانات و توانمندی های قلعه تاریخی ضحاک از نزدیک آشنا شوند.
منبع :
http://pana.ir/showNews.aspx?CID=0000490478.html
* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
کشف اتاق‌هاي حاکمان قلعه ضحاک
تهران _ ميراث خبر
گروه استان‌ها: ششمين فصل از کاوش هاي باستان شناسي قلعه ضحاک آذربايجان شرقي پس از 80 روز با کشف محل زندگي حکمران و فرمانده قلعه ضحاک به پايان رسيد.
فصل ششم كاوش‌هاي باستان‌شناختي قلعه ضحاك هشترود همچون سال‌هاي گذشته از اواسط تابستان سال 1384 آغاز شد. در اين فصل از فعاليت‌ها، كاوش روي شش تراشه با ابعاد ده در ده متر جمعا در زميني به ابعاد ششصد مترمربع در قسمت شرقي مجموعه متمركز بود.
«جواد قندگر»، سرپرست هيات کاوش در قلعه ضحاک با اشاره به اين فصل از کاوش در قلعه ضحاک گفت: «در اين فصل، كاوش‌هاي سال‌هاي قبل را ادامه داديم که در نتيجه آن بقاياي معماري اشكاني متشكل از مجموعه‌اي از اطاق‌ها، راهروها و ديگر عناصر معماري از دل خاك بيرون كشيده شد.»
او با اشاره به مرحله پس از آوار برداري گفت: «در مرحله پس از آواربرداري از درون اتاق‌ها و راهروها، پلان اصلي معماري و سازه‌ها مشخص و بلافاصله اقدام به نقشه‌برداري شد. عناصر معماري در اين مجموعه مانند بناهاي مكشوفه در سال‌هاي قبل از خشت و سنگ هستند ولي فرم بناها و تزيينات آن با بناهاي قبلي متفاوت است.»
به گفته قندگر تمامي سطوح ديوارهاي مكشوفه با گچ اندود شده‌اند و نوع گچ به كار رفته نيز با يافته‌هاي قبلي متفاوت است. به اين معنا كه جنس گچ استفاده شده در اين قسمت از مجموعه اي بسيار مرغوب و خيلي ريزدانه است. در صورتي كه اندود گچ بكار رفته در بناهاي قبلي درشت‌دانه بوده است. پس از اندود گچ روي ديوارها سطح آن رنگ‌آميزي نيز شده است.
به علت اتمام فصل كاوش و نياز مبرم موزائيك‌هاي كشف شده به مرمت از خاك‌برداري در اين قسمت خودداري شد و پس از ريختن خاك الك شده روي موزاييك‌ها ، اين قسمت با اندود كاهگل پوشانده شد تا در شروع فصل هفتم حفاري با حضور كارشناس مرمت آثار اقدام به خاك‌برداري و بلافاصله در محل به تثبيت موزائيك‌ها اقدام شود.
قندگر با اشاره به احتمالات باستان شناسي در خصوص يافته هاي فصل ششم گفت: «با توجه به موارد ذکر شده و از روي يافته‌هاي باستان‌شناختي و پلان معماري اين قسمت چنين به نظر مي‌رسد كه اين مجموعه محل زندگي حكمران يا فرمانده شهر يا قلعه ضحاک بوده و جنبه حكومتي داشته است. اميد است در فصول آتي كاوش اطلاعات دقيق‌تري مبني بر چگونگي استفاده از اين مجموعه به دست آيد.»
از داخل آوارها تعدادي قطعات گچ‌بري نيز به دست آمد كه نقوش به كار رفته در آنها نقوش هندسي و گل و گياه هستند. نوع گچ به كار رفته در اين گچ‌بري‌ها نيز متفاوت از نوع مكشوفه در حفاري‌هاي قبلي است در گچ‌بري‌هاي به دست آمده از سال‌هاي قبل نوعي گچ دانه درشت استفاده شده بود ولي در اين گچ‌بري‌ها از نوع ريزدانه استفاده شده و در مجموع نقوش آنها نيز متفاوت و زيبا هستند. برجسته‌ترين نقش به دست آمده در گچ‌بري‌هاي اين فصل از حفاري نقش گردونه خورشيد است كه دو قطعه از آنها جهت ترميم به موزه آذربايجان انتقال داده شد.
همزمان با كاوش‌هاي باستان‌شناختي فصل ششم و در ادامه برنامه مرمت سال‌هاي قبلي قسمت اعظم ديواره سنگي واقع در ضلع جنوبي اين مجموعه موسوم به قلعه دختر مورد مرمت قرار گرفته و به همراه قسمت‌هاي فرو ريخته ديوار تعمير گرديد.
قلعه ضحاک يکي از مهمترين قلعه هاي اشکاني در استان آذربايجان شرقي است که در شهر هشترود واقع شده است. اين قلعه تاريخي روزگاري دژ مستحکمي بوده است که مساحت آن از وجود شهري در آن خبر مي دهد.
