استاد قربانعلي اجلّي فرزند محمدعلي، خطّاط و نقاش برجسته کشور و شاگرد استاد ميرخاني در بهمن ماه سال 1318 در شهر ميانه ديده به جهان گشود.
استاد قربانعلی اجلی خالق سبک گلگشت ، معمار، شاعر، نقاش و خوشنویس
پدرش شاعر ترکي سرا و خوشنويس بود و مادرش معلم قرآن. تحصيلات خود را در دبستان فردوسي و دبيرستان پهلوي ميانه گذراند و در سال 1339 موفق به دريافت ديپلم طبيعي از دبيرستان ايراني ـ فرانسوي رازي تهران شد.
استاد قربانعلی اجلی در حال خواندن شعر و بنده در منزل آقای حبیب اژدری (شاهد)
براي تحصيلات دانشگاهي وارد دانشکده هنرهاي تزئيني شده و در سال 1352 موفق به اخذ مدرک کارشناسي ارشد مهندسي معماري شد. ايشان از آن سال بدين سو به تدريس علم و هنر در دانشکده ها و آموزشگاههاي کشور پرداخت.
استاد برجسته خط ايران ، خود به مدت بيست سال براي اساتيدي مانند استاد سيدحسن ميرخاني، استاد سيدحسين ميرخاني و استاد علي اکبر کاوه شاگردي نمود تا بتواند خوشنويسي نادر در خطوط نستعليق و شکسته شود. براي استاد شدن در خطوط نسخ و ثلث، سالهاي طولاني از محضر استاد ابراهيم بوذري و استاد احمد نجفي زنجاني بهره برد. نسخ قرآني را از ميرزا طاهر خوشنويس آموخت، تا اينکه در سال 1376 خود به مقام استادي انجمن خوشنويسان ايران رسيد. او 35 سال است که در انجمن خوشنويسان ايران خط را تا سطوح بالا تدريس مي کند. در همين مدت ايشان علاوه بر تدريس دروس تخصصي رشته مهندسي معماري، ادبيات و هنر را نيز تدريس کرده است.
استاد اجلی (سمت چپ) و استاد رامبد صدیف استاد آواز سنتی (سمت راست) در نمایشگاه خط ابداعی آقای حبیب اژدری (شاهد)
اکنون بسياري از مردم جهان آثار هنري ايشان را در نمايشگاههاي بين المللي ژاپن، انگليس، فرانسه، ايتاليا، کويت، پاکستان، الجزاير، ترکيه و آذربايجان مشاهده کرده اند. هموطنان زيادي هم در نمايشگاههاي داخل کشور از آثار ماندگار استاد بهره برده اند.
با اينکه اجلي، نقاشي چيرهدست و هنرمند بود ولي براي استاد نقاشي شدن، سالهاي سال از محضر اساتيد بنام اين هنر، استاد اسماعيل آشتياني، استاد حسين کاظمي، استاد محسن وزيري، استاد بهزاد، استاد مصيري و استاد محمود اولياء بهره برد.
استعداد بي نظير استاد در نقاشي و تلفيق آن با خطاطي، باعث شد ايشان سراغ طراحي رود. حال نقش آفرينيهاي استاد با طراحي و نقاشي رنگ و روغن واقعاً بي نظير است و هر بيننده اي را به تحيّر وا ميدارد. او به زيبايي خطاطي را با نقاشي تلفيق کرده است.
استاد اجلي در سال 1343، با تلفيق خط و نقش، سبکي ابداع کرد که به «سبک گلگشت» معروف شد. در اين سبک، طبيعت ظاهراً با نقاشي رسم مي شود اما باطناً با خطاطي و خوشنويسي ترسيم شده است. او در اين روش بوسيله خطاطي، انواع تصاوير را طراحي کرد. اين سبک در رشته هاي دانشگاهي هنر، به نام سبک گلگشت معروف است و پدر اين سبک را استاد اجلي معرفي مي کنند.
در مورد قدرت استثنائي استاد برجسته هنر ايران، کتابها و مقالات بسياري نوشته شده است و از هنرهاي مختلف ايشان به بزرگي ياد کردهاند ولي در اين ميان، شهريار ايران زمين چه زيبا از پدر سبک گلگشت تجليل مي کند و او را «شهريار خط و نقش» معرفي مي کند:
فصل هنر را توئي بهار، اجلي
برتر از اين نبود افتخار، اجلي
در غزل و شعر «شهريار» من استم
در خط و نقشي تو شهريار، اجلي
ذوق سرشار شعري با تخلّص «واثق» در بند بند اشعارش هويداست. همين ذوق شعري دليلي بود تا خطاطي، نقاشي و طراحي را به درون شعر کشانده و ديوانهاي زيبايي براي اشعار خود و حتي دواوين ديگراني مانند مشفق کاشاني خلق کند.
طرح گلگشت درخت استاد اجلي، جزو شاهکارهاي هنر ايراني و همتراز با مينياتور معروف ظهر عاشوراي استاد فرشچيان است که آنرا در جلد پشتی کتاب مشاهیر و مفاخر میانه نیز آورده ام.
استاد اجلّي اين طرح را در سال 1355 و پس از 18 ماه تکميل کرده است. اين طرح نيز مانند ديگر طرحهاي گلگشت، داراي ظاهري زيبا و نقاشيگونه و باطني عميق و پرمحتواست. بيننده ظاهراً درخت و عقابي مي بيند اما پس از تعمّق مشاهده مي کند که تمامي اجزاي درخت و حتي پرنده، جملات و اشعار خوشنويسي شده است نه نقاشي شده. اين طرح، هنرهاي نهفته بسياري دارد و آنرا شاهکار سبک گلگشت دانستهاند.
سبک گلگشت (گلگشت درخت) شاهکار استاد قربانعلی اجلی
اشاره به گوشه اي از باطن پنهان اين طرح مي تواند عظمت اين شاهکار را عيان کند:
ـ هيچ جزئي حتي کوچک از آن، خطوط نامفهوم ندارد و همگي ابيات خطاطي شدهاند.
ـ تناسب و تجانس خوبي بين هر قسمت از طرح با ابيات خوشنويسي شده وجود دارد.
ـ کُنده يا پايه اصلي درخت بر اساس بيت زير است:
برو قوي شو اگر راحت جهان طلبي که در نظام طبيعت، ضعيف پامال است
ـ شاخ و برگهاي بالاي درخت در حال مناجات با خالق هستي ابيات مناجاتي سنائي غزنوي را مي سرايند. مانند:
ملکا! ذکر تو گــويم، که تو پاکي و خدائي نروم جز به همان ره که توام راهنمايي
... لب و دندان سنائي همه توحيد تو گويد مگــر از آتش دوزخ بودش روي رهـائي
ـ با اين بيت، عقابي ساخته است تا مانع از هجوم او به لانه پرندگان شود:
صحبت دوستان غنيمت دان، آنقدر که بتواني
ـ لانه پرندهاي در بالاي شاخه سمت راست قرار داده شده که مورد حمله عقاب قرار گرفته و پرندگان در آن پنهان شده اند و گويا چاره اي جز ويراني خانه ندارند. پرنده ميگويد:
هر شاخه اي که زدم باغبان شکست يارب! کدام شاخ دگر آشيان کنم؟
ـ در شاخه سمت راست لانه، جغدي نشسته است که نماد غم و ماتم است و گويا از حمله عقاب به لانه پرندگان ماتم گرفته است. سازة جغد از اين بيت متعلق به اجلي است:
به بام دل هزاران جغد امشب آشيان دارد که هر يک بر غم فرداي حسرتزاي من گريد
منبع : کتاب مشاهیر و مفاخر میانه (محمدصادق نائبی) ؛ بخش مشاهیر دانشگاهی و هنری
