"خودخطابیِ دروغ آلود" با القابی چون مهندس، دکتر، پروفسور و ... بدون برخورداری از شرایط آن، پدیده رایجی شده که اشخاص با جرأت تمام و بدون واهمه از خواص آگاه جامعه، با تکیه بر توانایی خود در فریب عوام برای پیشبرد اهداف و منافع خود به آن اقدام میکنند. روحیه اعتماد به نفس بالا و پوچ، به جا مانده و میراث دوران جریان انحرافی در پیروان خلف شان همچنان باقی است و باد در غبغب و سینه جلو، چشم در چشم مخاطب با هر "ترفند" و "مدرک نامستدل" هر دروغ شاخداری را چنان به زبان جاری میسازند که گاه خودشان هم باورشان میشود.
در این نوشته به تبیین کامل واژه "دکتر" پرداخته می شود باشد که در روشنگری و آگاه سازی افکار عمومی جامعه قدمی برداشته شده و اثری گذاشته شود.
واژۀ "دکتر"، منشاء و تاریخچه
کلمه دکتر از واژه لاتین doctus یا docere به معنای آموخته یا تعلیمدهنده گرفته شده و در زمان یونانیان باستان به هر کس که درس میداده، گفته میشد. در اواخر قرون وسطی "دکتر" عنوانی افتخاری بود برای کسانی که به لحاظ فضایل شخصی و علم و دانش شهرت داشتند. با سازمان یافتن دانشگاهها در قرون 12 و 13 میلادی، مقرراتی برای تدریس در دانشگاه و به کار گیری عناوین دانشگاهی وضع شد. به تدریج نظام درجهای رایج شد و درجات دکتر و master یا فوق لیسانس که تا آن زمان کمابیش معادل هم بودند، از یکدیگر متمایز شد و درجۀ «bachelor» یا لیسانس، پیش شرط نیل به این درجات منظور گردید.
دکترا، بالاترین مدرک و درجه علمی است که دانشگاهها (و نه اشخاص) به افراد اعطا میکنند و طبق قوانین ثبت احوال برخی کشورها، به خصوص در دنیای غرب لقب رسمی شمرده میشود و دارنده این درجه می‌تواند آنرا به شکل رسمی در شناسنامه خود ثبت کند. عنوان دکتر برای کسی است که درجات عالی علمی را پیموده و به بالاترین مراحل علمی در رشته ای خاص برسد مثل دکتر ادبیات، دکتر حقوق، دکتر فلسفه و غیره.
امروزه اتمام تحصیلات معیّن و نوشتن رسالۀ دکتری یا «تز» قابل قبول شرط لازم برای نیل به درجۀ دکتری است. این لقب پس از نوشتن رساله دکترا که پیوسته در رابطه با موضوعی کاملاً نو در جهان باید باشد و دفاع از رساله دکترا در برابر حدود 5 تا 10 نفر از هیأت داوران آزمون به افراد حقیقی اعطاء میشود.
دکتر به معنای پزشک، متفاوت از دکتر به معنی عام
معنی دیگر واژۀ دکتر "پزشک و طبیب" است و معمولاً به دکتر طب اطلاق میشود. پزشکی که دارای مرتبۀ عالی در تحصیلات پزشکی (دکترای تخصصی) است نیز دکتر است اما در کل به هر طبیب و پزشک که دارای مدرک دکترای عمومی (معادل فوق لیسانس در درجات دانشگاهی)، باشد، دکتر اطلاق میشود.
دکتر افتخاری کیست؟
دکترای افتخاری که شخصیت جایزه ای داراست بدون هیچ پیش شرط تحصیلاتی یا نوشتن رساله، از طرف دانشگاهها به خاطر زحمات، پشتکار و غیره به اشخاص نمونه اعطاء می‌گردد. افتخاری بودن دکترا می‌بایستی در مدارک، امضاء و شناسه‌های دیگر دقیقاً مشخص شود. در این رابطه اغلب از مخفف .Dr. h. c (Dr. honoris causa) استفاده میشود. مشخص نکردن دکترای افتخاری طبق قوانین مدنی هر کشوری جرم محسوب میشود. به عنوان مثال سید محمد خاتمی ریس جمهور سابق ایران، به دلیل مطرح کردن طرح گفتگوی تمدن‌ها موفق به اخذ دکترای افتخاری از دانشگاه تهران و دانشگاه سنت اندروز انگلستان و دانشگاه لیژ بلژیک شد.
خرید و فروش مدرک دکترا
عنوان دکتر در سراسر جهان بین مردم از محبوبیت ویژه‌ای برخوردار است. به این خاطر بسیاری سازمانهای شبه آکادمیکی ولی در حقیقت تجاری و یا دانشگاه‌های گمنام و گاه غیررسمی در برابر مبلغ معینی مدرک دکترا صادر میکنند. مؤسسه آمریکایی Miami Life Development Church و تعدادی از صدها سازمان فروشنده مدارک دکترای فاقد ارزش هستند که در برابر مبلغ ناچیزی در حد ۱۰۰ الی ۲۵۰ دلار مدرک دکترا می‌فروشند. اینگونه مدارک در ایران و اکثر کشورهای اروپایی از دید قانون ممنوع بوده، جعلی محسوب می‌شوند و دارنده تحت پیگرد قانونی قرار می‌گیرد. امروزه حتی در سایت حراجی ئی‌بی نیز مدارک دکترا حراج می‌شوند که مطلقاً فاقد هرگونه ارزشی هستند.
لغو مدارک دکترا
در قوانین مدنی یا دانشگاهی بسیاری کشورها آمده که مدرک دکترا در صورت ارتکاب جرم و سوء پیشینه دار شدن شخص، به وسیله هیأت ویژه دانشگاه مربوطه پس گرفته و بی اعتبار اعلام میشود. لغو مدرک دکترا برای رساله‌های جعلی و یا زیر پا گذاشتن حقوق مؤلفین ممکن است از سوی دانشگاهها صورت گیرد. امروزه بررسی و ارزیابی رساله‌های دکترای اشخاص نامدار در بسیاری کشورهای غربی رایج شده. به عنوان مثال در چند سال گذشته تارنمای آلمانی "ورونی پلاگ" صدها رساله دکترای دولت مردان و زنان، بزرگان علمی، فرهنگی و اقتصادی آلمان را مورد کاوش و ارزیابی قرار داده و در نتیجه در تعداد قابل توجهی از آنها موارد غیر قانونی سنگین کشف کرده که عامل بی اعتبار اعلام شدن این مدارک توسط دانشگاه مربوطه گشته. مردم اروپا اینگونه مدارک دکترا را به تمسخر "ctrl c, ctrl v" (کاپی/پست) می‌نامند. وزیر دفاع سابق آلمان "Karl-Theodor zu Guttenberg"، نماینده مجلس آلمان "بیژن جیرسرایی"، وزیر فرهنگ سابق آلمان "Annette Schavan" از این قبیل هستند.
دانشجوی دکترا phd student و نامزد دکترا phd condidate؟
دانشجوی دکترا فردی است که در فاصله سال‌های اول تا سوم، مشغول گذرداندن دروس این دوره است و به دلیل پشت سر نگذاشتن آزمون جامع نمی‌تواند به طور جدی درگیر تدوین پروپوزال و اجرای آن بشود. اما همان فرد پس از موفقیت در آزمون جامع، تدوین و به تصویب رساندن پروپوزال، نامزد دکترا خوانده خواهد شد. بدیهی است که همچون هر فرایند ارزیابی دیگری، این نامزدی ممکن است به ختم موفقیت‌آمیز فرایند و دریافت مدرک، جایزه یا فرصت معهود منجر نشود. می‌توان نمونه‌هایی را سراغ گرفت که علیرغم صرف زمان در این دوره پنج ساله نتوانسته‌اند از پژوهش خود دفاع کنند؛ و به همین دلیل مدرک دکترا را دریافت نکرده‌اند. به این معنا، نامزد می‌تواند در پایان دوره نامزدی فاقد مدرک و لاجرم فاقد عنوان باشد.
استفاده متداول غلط از عنوان دکترا در ایران
در خلال دهه گذشته، همواره نوعی آشفتگی در نامیدن دانشجویان و دانش‌آموختگان دوره دکترا مشاهده شده است. این بی نظمی عمومی، فرد بی اطلاع را متقاعد می‌کند که هر دو گروه را می‌توان و باید دکتر بخواند! حال آنکه منطقاً اینطور نیست. در حوزه پزشکی نیز سنتی نادرست وجود دارد که از قدمتی چند ده ساله برخوردار است و مرسوم شده که دانشجویان پزشکی از همان سال اول تحصیل، خود و دوستانشان را دکتر می‌خوانند! و اگر کسی آنها را در جمعی دیگر اینگونه صدا نزند، احتمالاً با گونه‌ای رفتار بدوی مواجه خواهد شد که نتیجه توافقی نانوشته است میان این گروه. همین مشکل در رشته های غیرپزشکی هم وجود دارد که نشان میدهد جهل نسبت به موضوع با نوعی منفعت‌طلبی جمعی در هم آمیخته و گروهی اندک را برانگیخته تا خود را در چارچوب همان توافق نانوشتۀ مبهم و بدون داشتن شرایط اولیه دکتر بخوانند. در ایران، باوری نادرست وجود دارد که بر اساس آن می‌توان دانشجوی دکترا را پس از اتمام واحدها و گذراندن آزمون جامع دکتر نامید! دکتر خواندن فرد منوط به تحقق مجموعه‌ای از شروط است که فقدان تنها یکی از آنها حق این کار را از فرد و اطرافیانش سلب می‌کند..
شرایط نامیده شدن دانشجویان دکترا با عنوان "دکتر"
دانشگاهیان و افراد غیردانشگاهی نباید و نمی‌توانند دانشجوی دکترا را دکتر بخوانند. فارغ از این که دانشجو در چه مرحله‌ای از دوره به سر می‌برد، مادامی که مراحل زیر را به طور کامل و با موفقیت سپری نماید:
- گذراندن واحدهای درسی بین 25 تا 32 واحد درسی
- موفقیت در آزمون جامع دکتری
- تدوین پروپوزال
- تصویب پروپوزال در دپارتمان (گروه آموزشی)
- اجرای پژوهش
- تألیف متن رساله
- دفاع در حضور هیأت داوران و
- جلب نظر مثبت این هیأت نسبت به اصالت و کیفیت کار
به امید صلاح و اصلاح
مطالب مربوطه:
انتقاد مددی از تبعات منفی فروش پایان نامه / استیضاح وزیر راه در دستور کار مجلس
