این تحقیق را سال گذشته تکمیل کردم اما انتشار آنرا به تأخیر انداختم تا شائبه تخریب شورای فعلی و حمایت از شورایی دیگر پیش نیآید. ضمن آنکه این بحران مربوط به یک شورا و یک شهردار نیست اما لااقل انتظار می رفت آخرین شورا و آخرین شهردار، اصول شهرسازی را رعایت کند خصوصاً با اعضایی که صبغه نظام مهندسی دارند.
----------------------------------
در این گزارش تصویری، از 2 وظیفه مهم "شهرسازی" و "ساختمان سازی" شهرداری، تنها به "ساختمان سازی" اشاره می کنیم تا ملاحظه کنید یک قانونگریزی یا بی اطلاعی از قوانین شهرسازی و نظام مهندسی، چگونه 50 سال چهره شهر را زشت و ناهنجار می کند؟ چراکه آن ساختمانی که غیراستاندارد و غیرقانونی ساخته می شود ممکن است تا 50 سال دیگر فرو ننشیند و همچنان نیم قرن معماری شهر را ناهنجار بنماید.
در ادامه به 10 مورد از تخلفات و قانون گریزی یا ناآشنایی شهرداری و شورای شهر با قوانین شهرسازی و ساختمان سازی را اشاره می کنم تا بدانید یک مدیریت غیرعلمی چگونه می تواند شهر ما را از نظر استانداردهای شهرسازی و معماری ، تا نیم قرن به یک شهر نافرم و ناهنجار تبدیل کند طوری که بهترین شهرداران جهان نیز از اصلاح آن عاجز بمانند.
تصاویر مربوطه تنها نمونه ای از ناهنجاری های ساختمانی است و برای هر یک، دهها و صدها نمونه می توان در این شهر مصداق آورد:
1 ـ تجاوز به حریم عمومی
با مجوز شهرداری است که یک شهروند به خود اجازه می دهد از یک یا دو متری کوچه یا پیاده رو، شیب منفی یا شیب مثبت را گرفته و برای پارکینگ خود، رمپ درست کند و مزاحم تردد شهروندان شود. یا چندین پله به حریم عمومی تعبیه کند و بجای ساخت راه پله در ملک شخصی، چندین پله را در پیاده رو بسازد.
2 ـ ساخت درب دوم و سوم برای پارکینگ هر ساختمان
برای یک ساختمان تنها 1 درب پارکینگ اختصاص می یابد و تنها در شرایط خاص و برای ساختمانهای پرتعداد می توان درب دوم را نیز مجوز داد. در شهر میانه برای ساختمان های کم تعداد بدون محدودیت 2 و 3 و شاید بیشتر مجوز درب پارکینگ می دهند و مزاحم شهروندان می شوند. اگر قرار باشد همه چنین تخلفی بکنند، حق شهروندی که می خواهد در کوچه یا خیابان پارک کند، از بین خواهد رفت. در زیر 6 درب پارکینگ برای دو ساختمان کم تعداد مجاور هم را می بینید. محل پارک شهروند در کوچه کجاست؟
3 ـ عدم رعایت محل ساخت در ساختمان شمالی یا جنوبی
تمام ساختمانهای به سمت شمال باید شمالی و تمام ساختمانهای به سمت جنوب شهر باید جنوبی باشند. لذا در هر کوچه و خیابان، در یک سمت، ساختمانها ساخته می شوند و پشتش حیاط است و در سمت مقابل، ابتدا حیاط است سپس ساختمانش ساخته می شود. شاید معضل اصلی شهر میانه عدم رعایت این قانون باشد که اکنون صدها ساختمان در سطح شهر ساخته شده اند که در ضلع شمالی، ساختمان جنوبی ساخته اند. چرا؟ بخاطر فرار از روشنایی. لذا وقتی از کوچه و خیابان عبور می کنیم ساختمان ها از بر معابر ساخته شده اند که نوعی دلگیری و ازدحام را نشان می دهد.
4 ـ عدم رعایت سطح اشغال
حداکثر سطح ساخت هر زمین 60% است که اگر بعضی شرایط ایفا نشود ممکن است مجوز ساخت همان 60% را هم ندهند. به ساختمانهای جدیدالاحداث چند ساله اخیر نگاهی بیاندازید تا مشاهده کنید چطور مجوز 100% بنا به ساختمانها ارائه شده است. درآمد سرشار شهروند و درآمد جزئی شهرداری از این تخلف را قیاس کنید. از یک زمین 100 متری، بجای احداث 4 طبقه 60 متری (جمعاً 240 متر)، حالا 4 طبقه 100 متری ساخته اند (جمعاً 400 متری). یعنی 160 متر آپارتمان اضافی که پول زمین را نداده اند و به درآمد سرشار رسیده اند و معابر را مزدحم و خفه نشان داده اند.
5 ـ سایه اندازی و اشرافیت بر منازل دیگران
مجوز تعداد طبقه، بستگی به هر محله و هر زمین دارد و متفاوت است و قوانین و مقررات خاصی دارد. برای نمونه چند ضابطه بدین ترتیب است: امکان اختصاص 25 متر حیاط به ازای هر واحد (یعنی اگر مجوز ساختمانی 10 طبقه و در هر طبقه 4 واحد را می خواهند، شهرداری باید از وی حیاطی به اندازه 40 تا 25 متری یعنی 1000 متر حیاط بخواهد) + ارتفاع یک ساختمان در یک معبر نباید بلندتر از طول معبر بعلاوه طول حیاط ساختمان مقابل باشد (یعنی در یک کوچه 8 متری ارتفاع نباید از 8 متر بیشتر شود) + ... . در این بلندمرتبه ها ببینید کدامیک شامل این قانون است؟ آیا در یک کوچه باریک که بصورت لانه زنبوری 4 طبقه 75 متری می سازند، آیا 100 متر حیاط برای آن پیش بینی شده است؟
6 ـ درب بیرون باز شو
درب حیاط، درب مغازه و درب پارکینگ نباید به سمت بیرون باز شود. یا باید به سمت داخل باشد یا بصورت کشویی باشد. پارکینگ هایی به اندازه یک مغازه در این شهر داریم که اگر درب به سمت داخل باز شود، پس از پارک خودرو، درب بسته نخواهد شد. شهروند به راحتی درب را به سمت بیرون باز می کند و دوباره می بندد و می گوید: چه مزاحمتی؟ صدها مغازه داریم که دربشان به سمت بیرون است و ممکن است موقع باز کردن با عابر پیاده برخورد کند.
7 ـ ایجاد پلکان به حریم عمومی
مغازه ها و حتی خانه هایی بسیاری در شهر خصوصاً در خیابان آزادگان می توانید ملاحظه کنید که 2 یا 3 یا 4 پله به سمت بیرون گذاشته اند و حریم پیاده رو یا کوچه را اشغال کرده اند درحالیکه طبق مقررات، چنین چیزی تخلف است و تنها شاید با 1 پله بشود مدارا کرد نه بیشتر. پله باید در حریم شخص باشد نه حریم عمومی. دقیقاً مانند تجاوز به حریم عمومی با ایجاد رمپ مثبت یا منفی در پیاده رو:
8 ـ عدم تأمین پارکینگ
اگر ساختمان نتواند به ازای هر واحد، لااقل یک پارکینگ تأمین کند، به همان تعداد باید از طبقات و واحدهایش کاسته شود. یعنی با اینکه تمام شرایط 4 طبقه را دارد ولی اگر فقط 3 پارکینگ تأمین می کند باید مجوز فقط 3 طبقه به او داده شود نه بیشتر. بگردید در شهر تا ببینید چند درصد از ساختمان ها این استاندارد را دارند؟ آیا آن بلندطبقه 40 یا 50 واحده واقعاً 40 یا 50 پارکینگ تأمین کرده است یا کوچه و خیابان را بهم خواهد ریخت؟
9 ـ تبدیل پیلوت به واحد مسکونی
پیلوت باید دارای ارتفاعی کمتر نسبت به واحد مسکونی و ترجیحاً با شیبی منفی ساخته شود تا شهروند بعداً وسوسه نشود که آنرا به واحد مسکونی تبدیل کند. به ویژه در ساختمانهای شخصی و غیرفروشی، شهروند طبقه همکف یا همان پیلوت را که برای پارکینگ و انبار اختصاص داده اند، براحتی به واحد مسکونی تبدیل کرده و اجاره می دهد.
10 ـ اشغال سالیانه پیاده رو و کوچه به بهانه ساخت و ساز
از سختگیرترین مباحث در مقررات ملی ساختمان، رعایت استانداردهای ساختمان سازی در حریم عمومی است. مبحث دوازدهم مقررات ملی ساختمان جزئیات این مسائل حفاظتی، امنیتی و مزاحمتی در ارتباط به شهروندان را ذکر می کند و تأکید می کند بر ساخت راهروی سرپوشیده در پیاده رو، داشتن نرده و پرده حفاظتی بعنوان دیوار، عدم اجرای ساختمان در پیاده رو یا خیابان اعم از گچ و سیمان و جوشکاری و ...، عدم ریخت و پاش مصالح در محوطه عمومی و ... . البته هر یک از این مسائل دارای اعداد و استانداردها هستند. شما نه در کوچه و خیابانهای فرعی بلکه در همین دو ـ سه خیابان اصلی شهر بگردید تا ببینید چقدر پیاده روهایی که تا یکسال تردد شهروندان را به سمت خیابان سوق می دهند و کسی پاسخگو نیست.
